Günümüzde karşılaşılan en önemli problemlerden biri aile içi iletişim sorunlarıdır. Son yıllarda yaygın bir hal alan bu problem, pek çok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Örneğin; telefon, internet, bilgisayar gibi çeşitli teknolojik aygıtlar ve çevrimiçi özellikteki uygulamalar günümüzde en sık rastladığımız, aile içerisindeki iletişimi koparan en güçlü faktörler arasında yer alır. Her ne kadar teknolojik aletler günlük hayatta pek çok alanda işimizi kolaylaştırsa da aşırı kullanımlarda ne yazık ki aile içi iletişim sorunlarına neden olabilir.

Aile, toplumun temelini oluşturan faktördür. Anne, baba, kardeşler ve zaman zaman büyükanne, büyükbaba gibi diğer üyelerden oluşan aile, bu kişilerin birbirleriyle iletişim halinde oldukları, sevgi, şefkat, hoşgörü gibi birtakım duygularla birbirlerine bağlı oldukları toplumun küçük yapı taşı olarak ifade edilir. Oluşabilecek sorunlarda aileyi etkilediği kadar çevreyi ve toplumu da olumsuz olarak etkileyebilir.

Aile; dünyaya gelen her bir bireyin ilk iletişimini kurduğu, hayattaki güzelliklerin öğrenildiği, zorluklarla nasıl baş edileceğinin öğrenildiği ilk yerdir. Dünyaya gözlerini açan her çocuk daha ilk günlerinden itibaren evdeki olumlu ve olumsuz durumları anlayabilecek potansiyele sahiptir. Verilen öğütleri dinlemek ve uygulamak yerine, kendi gözlemleri ve deneyimleriyle pek çok şeyi hızlı öğrenirler. Dolayısıyla bir çocuğun anne-babasının hayatına dahil olmasıyla gerçek bir aile birliği kurulurken, çocuklar ve ebeveynler arasındaki iletişimin sağlıklı olabilmesi için anne ve babaya da pek çok sorumluluk yüklenir. Bu sorumluluk başındaysa doğru iletişim şekli ve aile içi iletişim sorunlarına neden olabilecek her türlü faktörün önüne geçilmesi gelir.

Aile İçi İletişim Sorunları Neden Olur?

Aile içi iletişim sorunları çeşitli nedenlerle bağlı olarak oluşabilir. Daha önce de bahsettiğimiz gibi günlük hayatımızda büyük bir yer edinen teknolojik aletler aile içi iletişim sorunlarının en önemli nedenlerinden biri olarak gösterilebilir.  Bu durumu bir örnekle açıklamak gerekirse; cep telefonu üzerinde kullanılan bir çevrimiçi uygulama, aynı evin içerisinde yaşayan aile bireylerinin birbiriyle sözlü iletişim kurmasını engelleyerek aile birliğine zarar verebilir. Aile bireylerinden her biri başka odalardayken birbirine seslenmek ya da sözlü iletişim kurmak yerine mesaj yoluyla yazılı olarak iletişime geçebilir. Hatta bu durum bazen yan yana olduklarında dahi yaşanabilirken, dijital iletişim kaynakları bu şekilde yavaş yavaş aile içerisindeki bağlantının kopmasına neden olabilir.

Aynı evde yaşayan aile bireylerinden eşin, çocuğun mutluğunu ya da mutsuzluğunu teknolojik araçlar öğrenmesi ciddi bir iletişim sorunu olarak değerlendirilebilir. Kimi aile iletişimleri bu türden bir iletişim şekli üzerine kurgulanırken, kimileriyse sonradan edindikleri bu iletişim şeklinin farkında dahi olmayabilir. Bu durumda aile içi iletişim sorunları ve iletişimsizlik aynı evdeki bireylerin yalnızlaşmasına, özgüvenini yitirmesine ve hatta çeşitli psikolojik problemlere neden olabilir.

Eşler Arası İletişim Sorunları

Aile içi iletişim sorunları kendi içerisinde farklılık gösterebilir. Eşler arası iletişim sorunları bu farklılıklardan biridir.

Bir ömrü birlikte geçirme kararı alan eşlerin birbiriyle yaşadıkları evlilikte iletişim sorunları çoğu zaman ailenin tümünü etkileyebilir. Bu durumun özellikle de çocuklar üzerindeki etkileri son derece büyüktür.

Eşler arası iletişim sorunları pek çok duruma bağlı olarak gelişebilir.

• Eşlerin birbirine karşı acımasızca yorum ve eleştirilerde bulunması,
• Başkalarıyla kıyaslaması,
• Suçlayıcı tavırlarda bulunması,
• Önyargılı davranması ve bu gibi pek çok durum eşlerin iletişim kurmasını güçleştiren durumlar birer örnek olarak gösterilebilir.

Evlilikte iletişim sorunlarının önüne geçebilmek için yapılabilecek en iyi şey eşlerin birbirini iyice tanıması ve evlilik birliğini bu şekilde oluşturmasıdır. Diğer yandan eşlerin yaşadıkları sorunlar için profesyonel olarak destek alması da büyük ölçüde fayda sağlayabilir.

Ebeveyn-Çocuk İletişimi

Evlilikte yaşanan iletişim sorunlarından sonra ebeveynler ve çocuklar arasındaki iletişim problemleri de yaygın olan bir durum olarak karşımıza çıkıyor. Sağlıklı bir aile ortamı oluşturabilmek adına çocuklarla ebeveynler arasındaki iletişim büyük önem teşkil ediyor.

Çocuklarla ebeveynler arasındaki iletişimin gelişmesini sağlayabilmek adına yapılabilecek pek çok şey bulunur. Örneğin; anne-babaların çocuğuyla iletişimi esnasında göz teması kurması çok önemlidir. Buna ek olarak ebeveynlerin çocuklarının söylediklerinin dinlenmesi, bitirene kadar dinlemeye devam etmesi, konuşma esnasındaki ses tonuna ve mimiklere dikkat etmesi ve benzeri durumlar doğru iletişim kurabilme konusunda önemlidir.

Kardeşler Arası İletişim

Günümüzde en sık karşılaştığımız iletişim problemlerinden biri de kardeşler arasında yaşanan iletişimsizliktir. Bu durum çoğu zaman ergenlerde iletişim sorunları olarak karşımıza çıkarken ebeveynler açısından da son derece güç hale gelebilir. Üstelik buproblemin çözümünde anne-babalara büyük görev ve sorumluluklar düşer. Örneğin;

• Her iki çocuğun dinlenmesi ve ayrı ayrı zaman ayrılması,
• Çocukların birlikte zaman geçirebilecekleri,
• Paylaşımda bulunabilecekleri etkinliklere öncülük edilmesi,
• Çocukların birbiriyle kıyaslanmasından kaçınmak,
• Kardeşler için evde ortak  ve özel alanların belirlenmesi kardeşler arası sağlıklı iletişimi güçlendirecek ebeveyn görevleri arasında yer alır.

Kuşaklar Arası İletişim (Yetişkin-Yaşlı)

Kuşaklar arası iletişim, iletişim konusunda yaşanan problemlerden bir diğeridir. Genellikle yetişkin olan bir bireyin yaşlı olan ebeveyniyle yaşadığı çatışmalar olarak örneklendirebileceğimiz bu problem, aynı evde yaşayan aile bireylerinde de görülebilir.

İnsanın doğası gereği yaş farkı fazla olan kişilerle aynı fikirlere sahip olabilmesi ya da genel olarak iletişim kurabilmesi güçtür. Bu gibi durumlarda herhangi bir çatışmanın ya da iletişim problemlerinin önüne geçilmesi de aile birliği açısından önemlidir.

Kuşaklar arasında iletişim kuramama durumunu engellemek, aile içerisindeki insan ilişkilerini güçlendirmek için yapılabilecek en iyi şey, dinlemek, sabır göstermek ve saygı göstermektir. Fakat üstesinden gelinemeyen durumlarda bir uzmandan yardım almak gerekir.

Anne-Baba Davranışlarının Çocuk Üzerindeki Etkileri

Anne-baba davranışlarının çocuklar üzerindeki etkileri son derece büyüktür. Bu durum olumsuz davranışlarda olduğu kadar olumlu davranışlarda da geçerlidir. Örneğin;

• Anne-babanın çocuğuna karşı baskıcı ve otoriter bir tutum sergilemesi, çocuğun özgüvensiz, çekingen ve hatta zaman zaman agresif olmasına neden olabilir.
• Serbest ve aşırı özgüvene dayalı bir tutum çocuğun ilerleyen dönemlerde sorumsuz bir birey haline dönüşmesine sebeptir.
• Tutarsız ebeveynlerle büyüyen çocuklar çelişkili davranışlar sergileyebilir, neyin doğru neyin yanlış olduğunu anlayabilecek potansiyele sahip olmayabilir.
• İlgisiz ve reddedici anne-baba tutumuysa sevgisiz bir birey yetişmesine neden olabilir. Bu durumda çocuklar aileden uzaklaşarak ihtiyaç duydukları ilgi ve sevgiyi dışarıda aramaya başlayabilir.

Tüm bu durumlar olumsuz yöndeki anne-baba tutumunun sonuçlarına birer örnektir. Bu gibi durumlardan kaçınarak çocuğunu anlamaya, dinlemeye, iletişim kurmaya, sevmeye ve paylaşımda bulunmaya yönelik doğru ve ölçülü tutumlarda bulunan ebeveynler, sağlıklı iletişimin ve sağlıklı bir birey yetiştirmenin temellerini atmış olacaktır.

İletişim Engelleri Hakkında Ne Kadar Farkındasınız?

Gerek ailede gerekse toplumda doğru iletişimi engelleyen pek çok faktör bulunur. Bu faktörlere kısaca değinecek olursak;

• Eleştirmek

Eleştiri ancak doğru yerde ve zamanda ölçülü olarak yapıldığında faydalıdır. Günümüzde ergenlerde iletişim sorunlarının en önemli nedeni olarak eleştiriyi gösterebilmek mümkün olurken, genel olarak bireylerde de keskin bir dille yapılan eleştiriler iletişimin bozulmasına neden olabilir.

• Suçlamak

En az sert eleştiriler kadar yaralayıcı olan suçlayıcı davranışlar da iletişimi olumsuz etkileyen faktörlerdendir. İletişimde suçlayıcı tavırlar yerine dinlemeye ve anlamaya yönelik tavırlar sergilenmelidir.

• Yargılamak

Aptallık, yetersizlik, yanlış değerlendirme gibi anlamlara geldiğinden kişinin herhangi bir yargılamaya hedef olabileceği her türlü iletişimi kesmesine neden olabilir. Birçok yetişkin ve çocuk yargılamayı gerçek olarak algılayıp kendisinin kötü olduğunu düşünebilir.

• Emir Vermek

Rica yerine emir kipi kullanılarak kurulan iletişim, her zaman için güçsüz bir temele dayalıdır. Kişide korku ya da isyankâr davranışlara neden olabilen emir vermek, kişiyi aksini denemeye itebilir.

• Tehdit Etmek

Korkuya ve boyun eğmeye neden olan tehdit, taraflarda kalp kırıklığı, kızgınlık ve isyankâr davranışlara yol açabilir. Ayrıca kişiyi tehdide konu olan sonuçları denemeye yönlendirebilir.

• Akıl Vermek

Sağlam bir iletişim için akıl vermek yerine önerilerde bulunmak ya da fikir birliğine varılmasını sağlamak doğru bir iletişim için faydalı olacaktır.

• Nasihat Vermek

Kişinin kendi sorunlarını çözmekten aciz olduğunu gösterir. Özellikle de çocuklarda olumsuz sonuçlara neden olan nasihat, en sık yaşanan iletişim engelidir.

• Dinlememek

Her ne olursa olursun insan ilişkilerindeher iki tarafın da birbirini dinlemesi son derece önemlidir. Dinlememek en büyük iletişim engeli olarak değerlendirilir.

• Önemsememek

İletişim esnasında tarafların ilgisiz olması, konuyu ya da karşıdaki kişiyi önemsemediğini karşı tarafa aksettirmesi çok ciddi bir iletişim engelidir.

• Sözünü Kesmek

İletişim halindeyken taraflardan birinin diğerinin sözünü kesmesi bir tür saygısızlık olarak değerlendirilir. Bu durum da çoğu zaman iletişimsizlik sorununa neden olabilir.

• Alay Etmek

Kişinin kendisini kötü hissetmesine, küçük düşürülmesine ve hatta karşılık vermesine neden olan bir iletişim engelidir. Alaycı bir iletişim şekli bireyin öz-imgesinde olumsuzluklara sebebiyet gösterebilir.

• Kural Koymak

Kurallara dayalı bir iletişim şekli çoğu zaman sağlıksız olarak gelişir ve bu durum bir tür iletişim engeli olarak kabul edilir.

Sağlıklı İletişim Biçimi Yaşama Nasıl Geçirilir?

İletişimsizlik sorununun önüne geçebilmek ve sağlıklı iletişim kurabilmek için dikkat edilmesi gereken pek çok durum bulunur. İletişim becerileri olarak ifade edebilmenin mümkün olduğu bu durumlar;

• Etkin bir dinleyici olmak,
• Eleştiriye açık biri haline dönüşmek,
• Empati kurabilmek,
• Önyargı olmadan, hoşgörülü bir şekilde davranabilmek,
• Doğru bir ifade şekli üzerine iletişim kurmaya çalışmak,
• Hitap şekli, ses tonu ve beden dili konusunda hassas olmaktır.

İletişim becerilerini edinen ve hayatında uygulamaya sokabilen birçok insan iletişimsizlik probleminin önüne geçerek sağlıklı bir iletişim kurmanın yolunu öğrenmiş olacaktır.

İletişim Problemleri Nasıl Çözülür?

İletişimsizlik problemini çözebilmenin pek çok farklı yolu bulunur. Bu durum genellikle insan ilişkilerinde tarafların özelliklerine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Örneğin; ergenlerde iletişim sorunları söz konusu olduğunda ebeveynlerin çocuğuna karşı davranış şekli farklılık gösterebilir. Bunun aksine evlilikte iletişim sorunları söz konusu olduğunda yine eşlerin sorunu çözümlemek adına izleyeceği yol değişebilir.

İletişim sıkıntısını kendi çabalarıyla çözüme kavuşturamayan ailelerin mutlaka bir uzmandan profesyonel destek almaları önerilir. Bu gibi durumlarda uzmanlar iletişimi engelleyen sorunun kaynağını bularak uygun bir çözüm yolu sunabilir.

Aile içi iletişim sorunları için genellikle farklı çift terapisi ya da aile terapisi düzenlenir. Bu terapilerde bireylere iletişim konusunda nasıl bir yol izlenebileceği, iletişim krizinin nasıl yönetilebileceği ve bu gibi çeşitli konularda bilgi verilir. Bu sayede bireylerin etkin bir iletişim kurması, sağlıklı bir ortamda sağlıklı bireyler yetiştirilmesine olanak sağlanabilir.